Aslında O Kadar Akıllı Değiliz.
Merhabalar,
Bugün gündemden koparak biraz daha psikolojik olarak davranışlarımızı açıklamayı sağlayan ünlü yazarların ve psikologların görüşlerine yer veren bir yazı yazmak istedim.
Davranışlarımızı açıklamaya yardım eden. Hadi canım artık bu kadar da olmaz demeden, sakince, neden ve nasıllarını bir sonraki yazıya bırakarak. Bugün sizlerle kendi yanılsamalarımızı özetleyen psikolojik başlıkları vermek istiyorum. Sonrasında belki birlikte analiz edebiliriz. David McRaney’nin araştırmalarının sonuçlarından benim kendime aldıklarımı sizlerle de paylaşmak istedim.
Bu yazıyı okurken bir an durup içinde bulunduğunuz odaya bakın. Sadece objelere ya da insanlara değil, gördüklerinizle sınırlı olmayan bütün o teknolojik gelişmelere yön veren yüzlerce yıllık süreci de görün. İnsanın kendi başarısından böbürlenmesi ve gurur duyması tabii ki de olağandır ama yaptığımız saçma hataları da bir düşünün.
Dünyanın nasıl işlediğini bildiğimizi sanıyoruz ama aslında bilmiyoruz. Gerçek şu ki psikolojik ve bilişsel bilimler her gün neden böyle davrandığımızı ve ne düşündüğümüzü bilmediğimize yönelik bir çok alışma ortaya koyuyor. İşte 21 maddede yanılsamalarımız ve gerçekler.
Okurken biraz rahatsız olabiliyorsanız, doğru yoldayız demektir:)
1. BİZ
Yanlış Kanı: Dünyayı olduğu gibi görebilen, mantıklı, rasyonel varlıklarız.
Gerçek: Sen de hepimiz gibi aldanıyorsun, fakat bu gayet doğal. Bu, akıl sağlığını korumanı sağlıyor.
Örneğin Albert Einstein’in haşlanmış yumurta yemeyi reddettiğini duyduğumuzda haşlanmış yumurtanın sağlımıza yararı olmadığını düşünebiliriz. Buna otorite kanıtı denir. Eğer birinin sana kıyasla süper zeka olduğunu kabul edersen, bu kişinin bütün kararlarının iyi kararlar olduğunu kabul edersin, fakat Einstein’ın kendine özgü damak zevki var belki, kim bilir:)
2. ONAYLAMA ÖN YARGISI
Yanlış Kanı: Fikirlerin yıllar süren rasyonel ve objektif analizlerin bir sonucudur.
Gerçek: Fikirlerin, yıllar boyunca yerleşik düşüncelerinle çelişen bilgileri görmezden gelerek, doğru olduğuna inandığın bilgilere verdiğin dikkatin bir sonucudur.
3. ÜÇÜNCÜ ŞAHIS ETKİSİ
Yanlış Kanı: Fikirlerinin ile kararlarının tecrübeye ve gerçeklere dayandığına inanıyorsun ve seninle aynı görüşte olmayanlar senin güvenmediğin kaynakların propagandalarına kanıyorlar.
Gerçek: Herkes kendisi gibi düşünmeyenlerin ahmak olduğuna inanır ve kandırılmaya gerçekte olduğundan çok daha fazla dirençli olduğunu düşünür.
4. GERİ DÖNÜŞ ÖN YARGISI
Yanlış Kanı: Yeni bir şey öğrendikten sonra, bir zamanlar ne kadar da cahil olduğunu ya da yanıldığını fark edersin.
Gerçek: Genellikle yeni öğrendiğin şeylerden sonra geri dönüp bakarak aslında onları zaten bildiğini ya da onlara her zaman inandığını varsayarsın.
5. BULUNABİLİRLİK KISAYOLU
Yanlış Kanı: Kitle iletişim araçlarının gelişmesi sayesinde, dünyada işlerin nasıl yürüdüğünü birçok örneğin içinden özenle seçilmiş gerçekler ve istatistiki veriler aracılığıyla anlayabilirsin.
Gerçek: Sadece bir örnek bulabilirsen, bir şeyin sıradan olduğuna inanma ihtimalin artar ve daha önce duymadığın ya da görmediğin bir şeye inanma ihtimalin azalır.
6. TEMSİL KISAYOLU
Yanlış Kanı: İnsanların geçmişini bilmek, onların nasıl kişiler olduğunu belirlemeyi kolaylaştırır.
Gerçek: İnsanları zihnine yerleşmiş karakter tiplerine yakınlıklarından yola çıkarak, ön yargılarla değerlendirirsin.
7. ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİK
Yanlış Kanı: Kötü bir durumdaysan, bundan kurtulmak için elinden ne geliyorsa yaparsın.
Gerçek: Eğer kaderini kontrol edemediğini hissediyorsan, pes edip, içinde bulunduğun durumu kabul edersin.
8. SEYİRCİ ETKİSİ
Yanlış Kanı: Biri yaralanırsa, etraftakiler hemen yardımına koşar.
Gerçek: Tehlikeli bir duruma tanık olan insan sayısı arttıkça, insanlardan herhangi birinin yardım etme ihtimali azalır.
9. KENDİNİ ENGELLEME
Yanlış Kanı: Yaptığın her şeyde, başarılı olmak için çabalarsın.
Gerçek: Egonu korumak amacıyla genellikle ilerideki başarısızlıklarınız için önceden koşullar yaratırsınız.
10. ORTAMA UYMA
Yanlış Kanı: Zorlanmadıkça boyun eğmeyen, güçlü bir bireysin.
Gerçek: İtaat etmen için bir otorite figürü ya da biraz sosyal baskı yeterlidir. Çünkü ortama uyma bir hayatta kalma içgüdüsüdür.
11. SOSYAL KAYTARMA
Yanlış Kanı: Bir görev için başka insanlarla bir araya geldiğinde, daha sıkı çalışırsın ve daha başarılı olursun.
Gerçek: Bir grubun parçası olduğunda, daha az çaba gösterme eğiliminde olursun çünkü çalışmalarının diğerlerinin çalışmalarıyla ortak hesaba katılacağını bilirsin.
12. MARKA SAADETİ
Yanlış Kanı: Sahip olduğun şeyleri diğerlerine tercih ettin, çünkü onları satın alırken mantıklı tercihlerde bulunuyorsun.
Gerçek: Sahip olduğun şeyleri tercih ediyorsun, çünkü benlik algını korumak için geçmiş tercihlerini gerekçelendiriyorsun.
13. BİR BİLEN SAFSATASI
Yanlış Kanı: Senin için bilginin doğruluğu, o bilgiyi veren kişiden daha önemlidir.
Gerçek: Kişinin konumu ve güvenilirliği, o kişinin verdiği mesaj üstündeki algını büyük oranda etkiler.
14. İSPATLAMA MECBURİYETİ SAFSATASI
Yanlış Kanı: Bir şeyi açıklayamadığın zaman, ispat edebileceğin şeye odaklanırsın.
Gerçek: Bir şeyden emin olmadığında, tuhaf açıklamaları kabul etme eğiliminde olursun.
15. İDDİAYI ZAYIFLATMA SAFSATASI
Yanlış Kanı: Bir konuyu tartışırken gerçekler üzerinden konuşursun.
Gerçek: Herhangi bir tartışmada, öfke seni rakibinin konumunu yeni bir çerçeveye oturtma eğilimi içerisine sokar.
16. ADİL DÜNYA YANILGISI
Yanlış Kanı: Hayat oyununda kaybeden kişiler, bunu hak edecek bir şeyler yapmış olmalılar.
Gerçek: Talihli kişiler genellikle bunu hak etmek için hiçbir şey yapmaz ve kötü insanların yaptıkları genellikle yanına kar kalır.
17. KAMU MALLARI OYUNU
Yanlış Kanı: Herkesin toplumun iyiliği için katkıda bulunduğu, herkesin faydalandığı ve herkesin mutlu olacağı, kuralları olmayan bir sistem yaratabiliriz.
Gerçek: Bir takım kurallar olmadan, tembeller ve dolandırıcılar ekonomik sistemleri çökertir çünkü insanlar kendilerini enayi gibi hissetmek istemez.
18. ÖZNEL DOĞRULAMA
Yanlış Kanı: Genellemeler karşısında şüpheci davranırsın.
Gerçek: Bu da dahil olmak üzere, özellikle olumluysa ve doğrudan sana hitap ediyorsa, muğlak ifadelerin ve tahminlerin doğru olduğuna inanma eğilimindesin.
19. GRUP DÜŞÜNCESİ
Yanlış Kanı: Sorunlar bir grup insan bir araya gelip çözümü tartıştıklarında daha kolay çözülür.
Gerçek: Fikir birliğine varma ve çatışmadan kaçınma arzusu ilerlemeyi engeller.
20. KENDİNE HİZMET EDEN ÖN YARGI
Yanlış Kanı: Kendini geçmiş başarı ve başarısızlıkları temel alarak değerlendirirsin.
Gerçek: Hataların için bahaneler buluyor ve kendini olduğundan daha başarılı, daha zeki ve daha becerikli görüyorsun.
21. TEMEL YÜKLEM HATASI
Yanlış Kanı: İnsanların davranışları kişiliklerinin yansımasıdır.
Gerçek: İnsanların davranışları, onların karakterlerinden çok durumun bir sonucudur.
İşte pes etmeden ya da umudumuzu kaybetmeden önce bizlerin önce insan olduğunu kabul etmemiz gerekiyor. Ve her zaman B, C, D planlarımızı hazırlamamız gerektiğini.
Daha esnek olmazsak kırılırız.
Geleceğimizi şekillendirirken her zaman bir alternatif senaryo yaratmak iyidir. Bizi bugünlerde güçlü tutar, vizyonumuzdan uzaklaştırmaz, aksine ona ulaşmak için motive eder.
Ben yapabileceğimize inanıyorum, yalnız değilsiniz lütfen unutmayın.
Together we stand, divided we fall
Sevgilerimle,
Gizem
www.gizemsahan.com
PS: Olaylarla tek başına yalnız baş etmek tabii ki de mümkün ama hepimiz destek görmeye ve kendimizi anlatmaya, anlaşılmaya ihtiyaç duyarız. Ne zaman isterseniz bana ulaşabilirsiniz.
Mail: gizemsahan@gizemsahan.com
